Шашны талаар эргүүцүүлэл

Манай шашныг дэлхийд ... -н сая хүн шүтдэг...

- Манай урсгал нь Христийн загалмайг аврал гэж үздэггүйгээрээ бусдаасаа давуу талтай...
- Уламжлалт сайхан шашинаа шүтэх хэрэгтэй...

Саяхан болтол шашин нь хар тамхи байсан болохоор тэр биз, бидний энэ талын ойлголт баахан зөрчилтэй..
Шашныг харьцуулна гэдэг өөрөө асуудал. Юугаар нь харьцуулахын?
Хорвоогийн үнэн гэж үзвэл аль нь илүү үнэн бэ? гэдэг шалгуур хамгийн оновчтой нь байх. Гэтэл шашны онцлогоор үнэн нь өөрөө итгэсэн эсэхээс хамаараа явчдаг. Энэ нь цаашлаад бид юунд яаж итгэдэг вэ болоо явчина..
Ихэнхи хүмүүс дээр байгаа шиг бүр марзан гэмээр шалгуураар шашныг харьцуулдаг. Яджаахад тэрүүгээрээ талцаа явчина. Сонголтоо яаж хийх нь тэдний хэрэг л дээ.. Гэхдээ энэ нь шашны тухай ойлголтыг улам төөрөгдүүлж байна. Аминист биш л бол яалтачгүй тухайн хүний амьдралд шашин маш их нөлөөтэй. Амиа хорлож үхэх үү, байх уу? үхэхдээ үхэр буугаа яахуу ийхүү? гээд тэр хүний амьдрал шашнаас ихэд хамааралтай болдог аргагүй чухал сонголт. Гэтэл зарим оронд хүүхдийг багаас нь шашинжуулаад сонголт хийх эрх чөлөөг нь булаан авдаг. Уул нь бүх хүн эрх чөлөөтэй. Бурхнаас ч юмуу бидэнд өгсөн агуу хувь хишиг юм.

Үнэндээ ямар ч шалгуур тавьсан аль ч шашин тэрийг чинь хангана. (эсвэл Буддист ламаар америк чөтгөрийг, христ ламаар Монгол чөтгөрийг даруулж үзхиймүү? ) Аль нэгийг нь илүүд үздэг нь бид үлдсэн хэдийг хангалттай мэддэггүйнх. Тэгэхээр сонголт хийхэд шалгуур хангалтгүй болоод байгааз? Тэгвэл харьцуулалт хийхгүйгээр хэрхэн сонголт хийх вэ? Бүр сонголт хийх үү, хийхгүй юу гэсэн "сонголт" хийж ч магадгүй. Хэрэв итгэл зөвхөн оюун ухааны логик тооцооллоос хамаардаг бол энэ мэтчилэн хэцүү болно. Яахав тэр талаас нь аваад үзье л дээ:
Шашны сургаалыг мэдлэг гэж бодоод сонголтоо хийе гэсэн ч бас асуудал.
Библи, Коран, Буддагийн сургаалыг гялс уншчаал сонгоол сонгоол явчдаг бол ч яахуу. Шашны сургаалын хувьд аль түрүүлж мэдсэндээ талтай хандах гээд байдаг. Түрүүлж орсон мэдлэг нь тархинд суугаад тархи тэр мэдлэгийн дүрмээр сэтгэж эхэлнэ. Яг хэл сурч байгаа юм шиг. Анх сурсан хэлээрээ сэтгээд байвал шинэ хэл сайн сурч чадахгүй. Яг зэрэгцүүлээд судалж болох л юм. Тэгвэл сонголт хийхэд бүр ч хүнд болох байх, шашин бүрд агуу зүйлс, үнэний хувилбарууд оршин байдаг. Сонголт гэдэг чинь нэгийг нь аваад нөгөөг орхихын нэр. Эцэстээ юунд ч итгэж чадахаа байсан атейст гарах байлгүй. Зовлонтой нь нэгтгэж ойлгоё гэхээр бие биеэ үгүйсгээд байдаг. Явж явж тархи гээч эрхтний ажиллах зарчим нь логик болохоор сургаалиа аль логиктой тайлбарласан нь хүний итгэл хүлээгээд байх шиг.
Бид шинжлэх ухаанд шууд л итгэдэг шүү дээ. Ямар нэг юм нотлох болвол ШУ -р батлагдсан гэж амы нь таглана. Эргэлзээгүй нотолгоо болдог учир нь ШУ -ний үндэс нь логик юм. ШУ -ч биш бүхэл хорвоо ертөнцийн утга нь логик шүү дээ. Биш гээд маргасан ч тэр чинь логикгүй бол тэгээл явцгүй. Илэрхий худлаа зүйлийг ч логиктой тайлбарлачихад шууд л итгэдэг. Энэ санаагаа итгүүлэхийн тулд би логиктой ярихаас аргагүй.. Тэгвэл хамгийн логиктойгоор нь ШУ -г шүтвэл яасийн? Зарим нь Эйнштэйний зурагны өмнө залбирал үйлдэх тухай бодож байж магадгүй. Аугаа их дээд нэгэн зүйлийг мэдрэх, түүний өмнө мөхөс мэт мэдрэмж бүгдэд л төрдөг.
Гэвч 500 -д жил судалсан хамаг ШУ -ний маань тайлбарлаж чадахгүй зүйл улам л ихсээд байна. Ямартаа ч логикын хувьд хамгийн зөрчилгүй үнэн бол Cogito ergo sum. (Сэтгэж байна, тиймээс би оршиж байна. Р.Декарт.)
Хэнд ч ойлгогдохоор энгийн түвшинд би сонголт хийх шалгуураа бүхнийг, эсрэг үзлээ ч өөртөө шингээсэн нэгдмэл, цорын ганц, хувиршгүй байхаар тавина. Тэгээд "олж харах" -ыг хичээнэ дээ..