Чоно жил

Соёлын хувьсгалын үед Монголын хил дээр өрнөсөн үйл явдалтай зохиол олон улсад хит боллоо. Зарим нь ч энэ номыг Хятадын удирдагч намын шүүмжлэл ч гэж үзэж байна. Клиффорт Коонан ингэж бичжээ.

Хятадын хэвлэлийн түүхэнд ойрын жилүүдэд гараагүй шуугиан дэгдээж буй Чонын шүтлэг (Wolf totem) номыг та яаж уншихаас их хамаарна, энэ бол Монголын тал дээр амьдарч буй суурьшигч, нүүдэлчид, тэдний чонотой харилцах байдлын тухай сэтгэл хөдлөм зохиол, мөн шинэ Хятадад хэрхэн бизнес хийх удирдамж, байгаль орчныг хамгааллах гарын авлага, эсвэл цэргийн стратегийн бүтээл юм.

Монгол улстай хил залгаа Хятадын муж Өвөр Монголын хязгаар тал нутаг дээр үйл явдал нь өрнөдөг энэ зохиолд, тэнд амьдарч буй суурьшигч, нүүдэлчид, тэдний чонотой хэрхэн харилцдаг тухай үгүүлдэг.

Хятадын түүхэнд Соёлын хувьсгал (1966-1976) гэж нэрлэгдсэн хүнд бэрх үед, Бээжингийн их сургуулийн профессор байсан Жианг Ронгын амьдралын туршлага дээр энэ бестселлер тулгуурлаж. 2004 онд хэвлэснээсээ хойш Хятадад олон сая хүн уншсан Чонын шүтлэгийг Penguin хэвлэлийн газар гурван сард Нэгдсэн Вант Улсын номын тавиурууд дээр тавихад английн олон уншигчид чонын заль сурна гэж найдацгааж байна. Тус хэвлэлийн газар гүн ухаан, бурхадын далд түүх, мөн эртний их гүрнүүдийн тухай, хэрхэн чоноос сурах арга гэх мэт олон зүйлс багцлагдсан энэхүү номыг тун удахгүй хэвлэхнээ.

Чонын шүтлэгт 50000-с илүү паунд төлж рекорт эвдэлсэн хэвлэлийн газрынхан, энэ ном хятадын уран зохиолын нэр хүндийг Англид дээшлүүлж, нийтэд өргөн тархсан ном болно гэдэгт итгэлтэй байна.

Энэ зохиолд барууны уншигчид танихгүй, Хятадын өөр олон өнгө төрхийг гаргаж. Барууны уншигчид ихэвчлэн Мао-гийн үеийн гунигт амьдралыг дүрсэлсэн зохиолуудад дасал болсон. Жунг Чангийн Зэрлэг хун, Вэй Хуйгийн Шанхайн хүүхэн гэх мэт...

Соёлын хувьсгалын үеийн коммунист залуу сэхээтнүүдийн адил Жианг Улааныг хамгааллагч болж итгэл үнэмшлээ хөдөө нутагт дэлгэрүүлэхээр 1967 онд Говьд очжээ. Тэгэж тэрээр өргөн уудам бэлчээр нутгаар дураараа сэлгүүцсэн чонотой ойр амьдарсан байна.
“Би гучин жил бодож, зургаан жил бичсэн. Миний ганц найдлага бол сонирхол татсан ном бичих л байсан” гэж 62 настай зохиолч бүтээлээ тодорхойлсон.

Жараад оны сүүлчээр монголчууд таван хошуу малаа маллан тал нутгаар нүүдэлж, байгаль дэлхийтэйгээ зохицон нүүдлийн амьдралаар амьдарсаар байв. Тэд мал сүрэг, хүн рүү нь ч халддаг чоныг үзэн ядаж, хайрлаж, бас дахин шүтнэ. Жиан 4000кв миль газар хэдхэн зуухан хүн амьдардаг нутагт очиж суурьшжээ. 1990 онд Кевин Костнер кино хийсэн Чонотой бүжиглэсэн нь гэдэг зохиолтой зарим ижил зүйлс бий.

Зохиолын баатар Чен Цен амиа хамгааллахын тулд чонотой тулалддаг. Тэрээр хонь руу халдсан аварга том чонотой тэмцэж буй эмэгтэйчүүд, хүүхдүүдийг хардаг. Чен нүхнээс нь сугалсан бяцхан бэлтрэгтэй тун дотносно; зохиолч Жиан энэ бол үнэхээр болсон явдал гэж нэг ярилцлаганд хэлсэн.

Бяцхан бэлтрэгнээс тэрээр чонын жинхэнэ мөн чанарыг ойлгож, мөн Монголын нохойг дээдэлсэн шашин шүтлэгийн зан заншлаас сүсэг бишрэлийн онгод ордог.

Жиан 1978 онд Бээжинд буцаж ирсэн ч ном бичих талаар харин нэлээн хожуу шийджээ. Баруун тийшээ Виена хүртэл довтолж, Ази, Европын том хэсгийг эзэлсэн XIII зууны Чингисийн цэрэг чонын тактикийг хуулбарласан гэдгийг зохиолч хүлээн зөвшөөрч.

Хувь хүний эрх чөлөө, хувийн хариуцлагыг дээдлэх тухай ном гэж тайлбарлаж болох энэ ном Хятадын тун няхуур хэвлэлийн ценцурт дарагдаагүй нь үнэхээр гайхмаар. Энэ ном мөн Күнзийн сургаалд ч шүүмжлэлтэй хандсан -сүүлийн жилүүдийн гүзүү хугармаар хурдтай эдийн засгийн өсөлтээс үүдсэн сүсэг бишрэлийн хоосролыг дүүргэх гэж уламжлалт Күнзийн сургаалын үнэт зүйлсийг Хятадын Коммунист нам дэмжиж байгаа билээ.

Хэвлэгдснээсээ хойш улс орон даяар интэрнэтийн чаaт (chat) саитуудаар нягт хэлэлцэгдэж, Хятадын чөлөөлөх армийн генералуудын хятадын шинэ жилээр нэгэндээ өгөх дуртай бэлэг болсон энэ ном тун хурдан зарагдсан байна. Хятадын хэвлэгчдийн итгэж байгаагаар олон сая хулгайгаар хэвлэсэн ном гадуур зарагдаж байгаа аж.

Зарим хүмүүс ч энэ номыг шүүмжилсэн, германы нэртэй утга зохиолын шүүмжлэгч, хятад судлаач Wolfgang Kubin “фашист”, “Хятад нэр нүүрээ алдах шалтаг болно” гэж энэхүү номыг хэлжээ.

Мөн өөдрөг дэмжигчид ч олон бий. Өнгөрсөн жилийн 11 сард их газрын зохиолчдод дэлхийд дуу хоолойгоо сонсгох боломж олохоор Man-ын зохион байгуулж байгаа анхны азийн утга зохиолын гол шагналыг Чонын Шүтээн хүртсэн юм.

Хятадад байнгын төлөөлөгчөө байршуулсан Penguin-ы анхны англи хэлний хэвлэл хэвлэгдэн гарснаас хойш энэ ном дэлхийг тун хурдан байлдан дагууллаа. Хятадаас англи руу хөрвүүлдэг орчуулагчдын дунд хамгийн нэр хүндтэй Howard Goldblatt Чонын Шүтлэгийг орчуулсан нь хэвлэлийн газрынхны их санааг илтгэнэ.

Хятадын ард түмэн эзэрхэг, дарангуйлагч соёл буюу хятадын “лууны” доор хонь шиг номхон болчихсон тул тэд удаан дарагдсан зөн билгээ сэрээж сурах хэрэгтэй гэсэн санаа энэ номын гол санаа юм. Хятадын Penguin-ы захирлын үзэж байгаагаар энэ ном үндсэрхэг үзлээс огт анги харин ч дэлхийн өнцөг булан бүрт хүрэх уриа ажээ. Тэрээр хэлэхдээ “Гол санаа нь хүмүүс хонь шиг бус чоно шиг араншинтай болох ёстой. Гэхдээ энэ нь дэлхийг эзэл гэсэн үг биш л дээ.”

‘Жиан Ронг олон давхрагатай ном бичсэн. Та үүнийг энгийн төвшинд уншиж болно. Энэ ном бол жинхэнэ эрх чөлөө, байгалийн жамаар амьдрах тухай юм.’

Тус ном Италид маш сайн зарагдаж байна. Жианы найз, Wuhand байрладаг нэгэн хэвлэлийн газрын редакторын хэлснээр бол хүмүүс эрх чөлөөний тухай унших дуртай тул хятадуудын сэтгэлийг татсантай адил тус ном английн уншигчдад таалагдах аж.

“Чонын цусанд шингэсэн эр зориг, эрх чөлөөг эрхэмлэх төрлөх чанарыг харахад, номонд л байдаг, францын гүн ухаанч Виктор Хюгогын мэтийнхний маргадаг эрх чөлөөнөөс илүү бидний сэтгэлийг хөдөлгөнө” гэж тэр бас хэлсэн.

Монголын ёс заншил, чонын тахилга шүтээний тухай их урт бүлгүүд Чонын Шүтээний хятад хувилбарт бий боловч англи орчуулганд нь барууны уншигчдад ойлгомжтой байлгахын тул ихэнхийг нь хассан ажээ.

The year of the wolf
THE INDEPENDENT
Monday 7 January, 2008